ଶିଶୁଗୀତ

ଯାହା ମୁଁ କରଇ, ଯାହା ମୁଁ କହଇ,

ଯାହା ମୁଁ ଚିନ୍ତଇ ମନେ,

ଜଗତର କର୍ତ୍ତା ପରମ-ଈଶ୍ୱର

ଜାଣୁଛନ୍ତି ପ୍ରତିକ୍ଷଣେ ।

ମୋ ପାଶେ ଅଛନ୍ତି ଦିବସ ରଜନୀ

ମହାପ୍ରଭୁ ପରାତ୍ପର,

ଏ କଥା ସୁମରି ହୃଦୟେ ତାହାଙ୍କୁ

ପୂଜିବି ମୁଁ ନିରନ୍ତ ।

ସ୍ତବ

କି ସୁନ୍ଦର ଆହା, କି ଆନନ୍ଦମୟ

ଏହି ବିଶାଳ ସଂସାର,

ଧନ୍ୟ ମହାପଭ୍ରୁ, ମହିମା ତୁମ୍ଭର,

ଅଟେ ଅନନ୍ତ ଅପାର ।

ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ର ତାରା ତୁମ୍ଭର ଆଜ୍ଞାରେ

ବରଷନ୍ତି ଜ୍ୟୋତିରାଶି,

ତୁମ୍ଭରି କୁସୁମ ପ୍ରତି ପ୍ରଭାତରେ

ହସଇ ଆନନ୍ଦେ ଭାସି ।

ପିତା ମାତା ବନ୍ଧୁ ଭାଇ ଭଗିନୀର

ହୃଦୟେ ଦେଇଛ ପ୍ରୀତି,

ତେଣୁ ମୁଁ ସଂସାରେ ରହିଛି ଆନନ୍ଦେ

ସୁଖ ଭୁଞ୍ଜି ନିତି ନିତି ।

ଦିଅ ଭକ୍ତି ପ୍ରଭୁ, ହୃଦୟେ ମୋହର,

ବିରାଜ ନିତ୍ୟ ତହିଁରେ,

ସତ୍ୟପଥେ ରହି ତୁମ୍ଭରି ଆଶ୍ରାରେ

ଯାଉ ମୋ ଦିନ ମହୀରେ ।

(ନଟବାଣୀ ବୃତ୍ତ)

ଚଉଦିଗ ଘୋଟିଥିଲା ଅନ୍ଧକାର,

ନୀରବ ନିଶ୍ଚଳ ଥିଲା ଏ ସଂସାର ।

ଧରଣୀ କୋଳରେ ଜୀବଜନ୍ତୁଗଣ,

ନିଦ୍ରାମାୟାବଳେ ଥିଲେ ଅଚେତନ ।

ପୂର୍ବ ଆକାଶରେ ବିରାଜିଲା ଜ୍ୟୋତି,

କ୍ଷଣକେ ଜାଗିଲା ସର୍ବ ବସୁମତୀ ।

ବିହଙ୍ଗନାଦରେ ପୂରିଲା ଜଗତ,

ଆକାଶ ସାଗର କାନନ ପର୍ବତ ।

କୋଇଲି ଦୟାଳୁ କଜଳପାତିର

କାକଳିକୁ ବହିଆଣଇ ସମୀର ।

କାଆ କାଆ ରାବେ ଘରେ ଘରେ ରାଇ,

କୁଆଏ ବୁଲନ୍ତି ଜଗତ ଜଗାଇ ।

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ରବି ଉଇଁଲା ଗଗନେ,

ଜୀବର ଚହଳପଡ଼ିଲା ଭୁବନେ ।

ନବପ୍ରାଣ ଲଭି ଧାଇଁଲେ ସରବେ,

ଯେ ଯାହା କାର୍ଯ୍ୟରେ ଗମିଲେ ମାନବେ ।

କୃଷକ ବିଲକୁ ଯାଉଛି ବହନ,

ଗୋଠକୁ ଗଉଡ଼ ନେଉଛି ଗୋଧନ ।

ହର୍ଷେ ଶିଶୁଗଣ ପୋଥି ଧରି ହାତେ,

ଚାଟଶାଳୀ ଯାନ୍ତି ଆନନ୍ଦେ ପ୍ରଭାତେ ।

ସୁନ୍ଦର କମଳ ଫୁଟି ସରୋବରେ,

ଧୀରେ ଦୋହଲଇ ବାୟୁ ପରଶରେ ।

ନାନା ଜାତି ଫୁଲ ପୁଟିଛି କାନନେ,

ଭ୍ରମଇ ଭ୍ରମର ଆନନ୍ଦିତ ମନେ ।

ଶିଶିରର ବିନ୍ଦୁ ମୁକୁତା ପରାଏ,

ପୁଷ୍ପେ ପତ୍ରେ ଆହା କେଡ଼େ ଶୋଭାପାଏ !

ବାଳକବାଳିକା ଧରିଣ ଚାଙ୍ଗୁଡ଼ି,

ଫୁଲ ତୋଳୁଛନ୍ତି ଦଉଡ଼ି ଦଉଡ଼ି ।

ଏକାଳେ ବାଳକେ ଜାଗି ଆନନ୍ଦରେ,

ସୁମର ହୃଦୟେ ଜଗତ – ଈଶ୍ୱରେ ।

ତାଙ୍କରି କୃପାରୁ ପାଇଲ ପ୍ରଭାତ,

ଭକ୍ତିଭରେ ତାଙ୍କୁ କର ପ୍ରଣିପାତ ।

ଆସଇ ବସନ୍ତ ଶିଶିର ଅନ୍ତେ,

ଦିଶଇ ଧରଣୀ ଚାରୁ କେମନ୍ତେ ।

ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ - ତରଙ୍ଗେ ଭାସଇ ମହୀ,

ଭୁବନ ଆନନ୍ଦ ନୁହଇ କହି ।

ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରୁ ବହେ ମୃଦୁଳ,

ପରିମଳମୟ ମଳୟାନିଳ,

କୁସୁମେ ମଣ୍ଡିତ ଦ୍ରୁମଲତାଏ,

ସରୋବରେ ପଦ୍ମ କି ଶୋଭାପାଏ !

ବନସ୍ଥଳୀ ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିହଙ୍ଗଗୀତେ,

ଶ୍ରବଣେ ଆନନ୍ଦ ଉପୁଜେ ଚିତ୍ତେ ।

ମଧୁମୟ ଚାରୁ ମଧୁକାଳରେ,

ନବହର୍ଷେ ମତ୍ତ ପ୍ରାଣନିକରେ ।

ଭ୍ରମଇ ଭ୍ରମର ଆନନ୍ଦମନେ,

ମଧୁପାନ କରି କୁସୁମବନେ ।

ନବୀନ ପଲ୍ଳବ ନବ କୁସୁମ

ଧରିଅଛି ଦେହେ ରସାଳଦ୍ରୁମ ।

ଡାଳେ ବସି ପିକ ଆନନ୍ଦଗୀତ

ଗାଇଣ ମଧୁରେ ହରଇ ଚିତ୍ତ ।

ବନେ କରୀ – ଯୂଥ କୁରଙ୍ଗକୁଳ

ବସନ୍ତ –ଆମାଦେ ହୋଇ ଆକୁଳ

ବୁଲନ୍ତି ହରଷେ ପବନମୁଖେ,

ପୁଷ୍ପପରିମଳ ଆଘ୍ରାଣି ସୁଖେ ।

ସୁନ୍ଦର ପଲ୍ଲବ ପୁଷ୍ପସ୍ତବକେ,

ସର୍ବାଙ୍ଗ ମଣ୍ତିତ ଦେଖ ଆଶୋକେ ।

ହଳଦିବସନ୍ତ ତଥି ଉପରେ,

କରଇ ସଙ୍ଗୀତ ମଧୁର ସ୍ୱରେ ।

ରକ୍ତବର୍ଣ୍ଣ ରମ୍ୟ ପଲାଶବନ

ଦୂରରୁ ହରଇ ନୟନ - ମନ ।

ମାମିନୀ ନିଆଳୀ ଗୋଲାପ ଫୁଲ

ଫୁଟିବାରୁ ଉପବନ ମଞ୍ଜୁଳ ।

ନିର୍ଝରିଣୀ ଝରଝର ଶବଦେ

ବହଇ କାନନେ ଶଇଳପଦେ ।

ଜଳ ସ୍ଥଳ ଗିରି ବନ ଆକାଶ,

ଚଉଦିଗେ କରେ ଶୋଭା ପ୍ରକାଶ ।

ଦିବସ ରଜନୀ ପ୍ରଦୋଷ ଉଷା,

ସର୍ବେ ପିନ୍ଧିଛନ୍ତି ବସନ୍ତଭୂଷା ।

ଶିଶୁଗଣ ଏବେ ହରଷେ ରତ,

ଫୁଲ – ଉପବନେ ବୁଲି ସନ୍ତତ,

କୁସୁମପରାଗ ମୁଖରେ ବୋଳି,

ଧରି ପ୍ରଜାପତି କୁସୁମ ତୋଳି,

ନାନାରଙ୍ଗେ ଖେଳି ତରୁତଳରେ,

କରନ୍ତି ସଙ୍ଗୀତ ଆନନ୍ଦଭରେ ।

ଆସନ୍ତେ ବର୍ଷାକାଳ ନିଦାଘ ଶେଷେ,

ଘୋଟଇ ମେଘମଳ ଆକାଶଦେଶେ ।

ଚମକଇ ବିଜୁଳି ମେଘଦେହରେ,

କମ୍ପଇ ବଜ୍ରନାଦେ ମହୀ-କାତରେ ।

କେତେବେଳେ ବା କଳା – ମେଘବକ୍ଷରେ,

ଶୋଭଇ ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁ ସୁର୍ଯ୍ୟମୁଖରେ ।

ଅନାଇ ଜଳଧର ତୃଷ୍ଣା - ଆକୁଳ

ଚାତକେ ଆର୍ତ୍ତସ୍ୱରେ ମାଗନ୍ତି ଜଳ ।

ମୂଷଳଧାରେ ମେଘ ବରଷେ ନୀର,

ତେଣୁ ଶୀତଳ ତପ୍ତ ଧରାଶରୀର ।

ଜଳେ ପୂରଇ ନଦୀ ବିଲ ପୋଖରୀ,

ଶୋଭଇ କୃଷକର ଗୀତଲହରୀ ।

ବଢ଼ଇ ଲଙ୍ଘ କୂଳ ନଦୀନିକର,

ଧାଏଁ ପ୍ରବଳବେଗେ ସ୍ରୋତେ ପ୍ରଖର ।

ଭସାଇ ଗୃହଦ୍ୱାର ପଶୁ ମାନବେ,

ଉପାଡ଼ି ମହାଦ୍ରୁମେ ଗର୍ଜେ ଭୈରବେ ।

ଶ୍ୟାମଳ ଦୁର୍ବାଦଳେ ଶୋଭିତ ମହୀ,

ସାଧବବୋହୂ ତଥିପରେ ଶୋଭଇ ।

କଦମ୍ବ ନୀଳୋତ୍ପଳ ଚମ୍ପା ମାଳତୀ,

ଯୂଇ ଜାଇ ପୁନ୍ନାଗ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଅତି ।

ପୁଷ୍ପେ ଶୋଭିତ ଛଣପଟକିଆରି,

ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଜିଣି କାନ୍ତି କି ମନୋହାରୀ !

ଜଳ ନିକଟେ ଉଚ୍ଚେ ଡାକଇ ଭେକ,

ମହାହରଷଭରେ ଡାକେ ଡାହୁକ ।

ନୀଳ ମେଘଦର୍ଶନେ ଆନନ୍ଦଭରେ

ମୟୂର ନୃତ୍ୟ କରେ ଗିରି – ବନରେ ।

ଏକାଳେ ଗିରିଶୋଭା ନୟନ ହରେ,

ମର୍ହିତ ଶୈଳଦେହ ଶୁଭ୍ର ନିର୍ଝରେ ।

ଶୁଭ୍ର ମେଘ – ମୁକୁଟ ଶୋଭେ ମସ୍ତକେ,

ତହିଁ ପୁଣି ବିଜୁଳି – ହୀରା ଝଟକେ ।

ବରଷାକାଳ ଅଟେ ମଙ୍ଗଳକାରୀ,

ପାଳଇ ପରଜାଙ୍କୁ ବରଷି ବାରି ।

ବାନ୍ଧବ ଅଟେ ତରୁ – ଲତା- ଜୀବର,

ପ୍ରକାଶଇ କରୁଣା ସେ ନିରନ୍ତର ।

ରୁଚିର ଶରଦକାଳ ବିରାଜିଲା ଆସି,

ହସିଲା ଧରଣୀରାଣୀ ଶୋଭା ପରକାଶି ।

କାଶତଣ୍ଡୀ ଫୁଲେ ମହୀ ଦିଶଇ ଧବଳ,

ସରୋବରେ ଫୁଟିଛନ୍ତି କୁମୁଦ କମଳ ।

ସୁନ୍ଦର ମାଳତୀ ଗଙ୍ଗଶିଉଳି ଟଗରେ

ଧବଳିତ ଉପବନ ଜନମନ ହରେ ।

ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ଧଳା ମେଘ ସୁନୀଳ ଅମ୍ବରେ,

ଭାସଇ ବୋଇତ ଯଥା ନୀଳ ସମୁଦ୍ରରେ ।

ରଜନୀରେ ନୀଳକାଶେ ଚନ୍ଦ୍ରମା ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ,

ବିରାଜଇ ଦଶଦିଶ କରିଣ ଧବଳ ।

ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ନକ୍ଷତ୍ରମାଳା ଚନ୍ଦ୍ର ସଙ୍ଗତରେ,

ଶୋଭନ୍ତି ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ପୁଷ୍ପ ପରାୟେ ଅମ୍ବରେ ।

ନଦୀ ପୁଷ୍କରିଣୀ ଜଳ ଏବେ ସୁନିର୍ମଳ,

କ୍ରୀଡ଼ନ୍ତି ହରଷେ ତହିଁ ଧଳା ହଂସଦଳ ।

ଧାନ୍ୟକ୍ଷେତ୍ରେ ପକ୍ୱ ଶାଳି ଦିଶଇ ସୁନ୍ଦର,

ଦରଶନେ ଆନନ୍ଦିତ ମନ କୃଷ୍ଣକର ।

ସୁନୀଳ ଅପରାଜିତା ଫୁଟିଅଛି ବନେ,

ବଧୂଲି କୁସୁମରଙ୍ଗ ତୋଷଇ ଲୋଚନେ ।

ଧରିଛି ଅଗସ୍ତି ଦ୍ରୁମ କୁସୁମମଞ୍ଜରୀ,

ବଙ୍କିମ ଦିଶଇ ଯାହା ବାଳଇନ୍ଦୁପରି ।

ପ୍ରଦୋଷେ ଫୁଟଇ ଜହ୍ନିଫୁଲ ଘରେ ଘରେ,

ବାଳକେ ତୋଳନ୍ତି ତାହା ମହା ଆନନ୍ଦରେ ।

ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ କୁସୁମବନୁ ପୁଷ୍ପଗନ୍ଧ ହରି,

ଶୀତଳ ସୁରଭି ପଦ୍ମ – କାନନେ ସଞ୍ଚରି ।

ନଚାଇ ତରଙ୍ଗେ ନଦୀ- ସରୋବର – ନୀର,

ନଚାଇଣ ଶସ୍ୟାବଳୀ ବହଇ ସମୀର ।

ରଜନୀରେ କୁମାରୀଏ ମହା ଆନନ୍ଦରେ

ମଣ୍ଡିଣ ସୁନୀଳ କେଶ ଶୁଭ୍ର କୁସୁମରେ,

ତାରାବିମଣ୍ଡିତ ନୀଳ- ଗଗନକୁ ଚାହିଁ,

ହରନ୍ତି ମାନସ ନାନା – ରଙ୍ଗେ ଗୀତ ଗାଇ ।

ମଧୁର ଶରତ କାଳର କ୍ରମେ କ୍ରମେ ହୋଇଲା ଅନ୍ତ,

ଉପସ୍ଥିତ ଏବେ ଭୁବନେ ହିମମୟ ହେମନ୍ତ ।

ଦିନ କ୍ରମେ ହେଲା ନିଉନ ରାତି ବଢ଼ିଲା କ୍ରମେ,

ଦିନକର ତେଜ କମିଲା ହିମଋତୁ ଆଗମେ ।

ଉତ୍ତର ଦିଗରୁ ବହଇ ଅତି ଶୀତ ପବନ,

କାକର ପଡ଼ଇ ବହୁତ ପୋଡ଼ି କମଳବନ ।

ପବିତ୍ର ପ୍ରଭାତ ସମୟେ ନରେ ଭକତିଭରେ,

ସ୍ନାନ କରି ମତ୍ତ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ନାମସଂକୀର୍ତ୍ତନରେ ।

ଫୁଟିଅଛି ନୀଳ କୁମୁଦ ନରଳ ନିର୍ମଳ ଜଳେ,

ସରୋବର ଦିଶେ ଶୋଭନ ଶୋଭା ବଚନ ବଳେ ।

ନାନାଜାତି ବନବିହଙ୍ଗେ ଶସ୍ୟକ୍ଷେତ୍ର ଆକୁଳ,

ଜଳେ ବିହରନ୍ତି ଆନନ୍ଦେ ହଂସ – କାଦମ୍ବକୁଳ ।

ନିଶାକାଳେ ମୃଗ ବରାହ ବନୁ ହୋଇ ବାହାର,

ଅଥୟ କରନ୍ତି କୃଷକେ ଶସ୍ୟ କରିଣ ଜୂର

ପକ୍ୱଶାଳିପୂର୍ଣ୍ଣ କେଦାର ଦେଖି କୃଷକଗଣେ,

ଗୀତ ଗାଇ ଶସ୍ୟ କାଟନ୍ତି ଅତି ପ୍ରଫୁଲ୍ଲମନେ ।

ଖଳା କରି ଗ୍ରାମସୀମାରେ ଧାନ ଅମଳ କରି,

ଗୃହକୁ ନିଅନ୍ତି ଆନନ୍ଦେ ବିଭୁଦୟା ସୁମରି ।

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ହେଲା ହେମନ୍ତ ପରିଣତ ଶିଶିରେ,

ଘୋର ଜାଡ଼ ମାଡ଼ିପଡ଼ିଲା କହୁଁ କହୁଁ ମହୀରେ ।

ଧନବନ୍ତ ଜନେ ଅଙ୍ଗରେ ଶୀତବସ୍ତ୍ର ବହିଲେ,

ଦରିଦ୍ରେ ଭାଗ୍ୟକୁ ଆଦରି ଶୀତକଷ୍ଟ ସହିଲେ ।

ରଜନୀରେ ତାରା ଚନ୍ଦ୍ରମା ପାଣ୍ଡୁବର୍ଣ୍ଣ ଦିଶିଲେ,

ଘୋଟିଲା କୁହୁଡ଼ି ଚୌଦିଗେ ଗ୍ରାମ କାନନ ବିଲେ ।

ଆଖୁକ୍ଷେତ ଦିଶେ ଯତନ, ଆଖୁଶାଳରେ ବସି,

ଗ୍ରାମକତା ଗ୍ରାମବାସୀଏ ଗଳ୍ପ କରନ୍ତି ହସି ।

ଆଖୁ ଭାଙ୍ଗି ରସ ମଧୁର ପିଇ ବାଳକଗଣ,

ବୁଲନ୍ତି ଚୌଦିଗେ, ହରଷେ ପୂରିଅଛି ବଦନ ।

ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣକାନ୍ତିଜିଣ ସୋରିଷ ଶତବର୍ଗ କୁସୁମେ,

ଚଉଦିଗ ଅତି ଶୋଭିତ ଜନନୟନ ରମେ ।

କିବା ମନୋହର ସେ ଶୋଭା କାହିଁ ତା ପଟାନ୍ତର,

ଧରଣୀରାଣୀ କି ପିନ୍ଧିଛି ଚାରୁ ପୀତ- ଅମ୍ବର ।

ବାଡ଼ମାନଙ୍କରେ ଫୁଟିଛି ସୋମଫୁଲ ଧବଳ,

ଦିଶଇ ସୁନ୍ଦର ଯେମନ୍ତ ନଭେ ତାରକାଦଳ ।

ଶୀତ ଅନ୍ତେ ପୁଣି ଆସିବ ମଧୁମୟ ବସନ୍ତ,

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ବିଶ୍ୱକାରଣ ତୋର ଦୟା ଅନନ୍ତ ।

ଉପଦେଶ

ବାଳକେ ଶୁଣ ହିତବାଣୀ,

କହିବି ଗୀତେ ମୁଁ ବଖାଣି ।

ଜ୍ଞାନୀ ଭକତ ରଷିଜନେ

ଭାଷିଲେ ଯାହା ପୁଣ୍ୟ ମନେ ।

ନାମେ ଭକ୍ତି

ଯାହାଙ୍କଠାରୁ ଏ ଜୀବନ,

ପିତାମାତାଦି ଧନ ଜନ ।

ଜନନୀ ଗର୍ଭ – ନିକେତନେ

ରଖିଲେ ଯେହୁ ସଯତନେ ।

ଅନନ୍ତ ଦୟା ଯାହାଙ୍କର,

ରକ୍ଷା କରଇ ନିରନ୍ତର ।

ସେ ଆଦିଦେବ ମହେଶ୍ୱରେ,

ସନ୍ତତେ ଚିନ୍ତ ଭକ୍ତିଭରେ ।

ଅଛନ୍ତି ପ୍ରଭୁ ପ୍ରାଣେ ପ୍ରାଣେ,

ଧନ୍ୟ ସେ ତାଙ୍କୁ ଯେହୁ ଜାଣେ

ତାଙ୍କୁ ଅନ୍ତରେ ଅନୁଭବି,

ତାଙ୍କରି ଜ୍ଞାନ ପ୍ରେମ ଲଭି,

ତାଙ୍କରି ଧର୍ମପଥେ ଚଳ,

ହୃଦୟ କରି ନିରିମଳ ।

ଜୀବେ ଦୟା

ଜୀବନେ ପାଳ ହେ ସୁନୀତି,

ହୃଦୟେ ସଦା ରଖି ପ୍ରୀତି ।

ସକଳ ଜୀବେ ଦୟା ବହି,

ପବିତ୍ର କର ଏହି ମହୀ ।

ପ୍ରଭୁ ଅଖିଳ ପିତାମାତା,

ଅଟନ୍ତି ସର୍ବପରିତ୍ରାତା ।

ଯେତକେ ନରନାରୀ ଭବେ,

ରଖ ହେ ସଦା ଶୁଭମତି ।

ତେଜିଣ ଦ୍ୱେଷ ଅହଙ୍କାର,

ଅହିଂସା ଧର୍ମ କର ସାର ।

ଲଗାଇ ନିଜ ଧନ ପ୍ରାଣ,

ଲୋକର କର ହେ କଲ୍ୟାଣ ।

ପର ଦୁଃଖରେ ହୁଅ ଦୁଃଖୀ,

ପର ସୁଖରେ ହୁଅ ସୁଖୀ ।

ଧନ୍ୟ ସେ ଧନ୍ୟ ନରନାରୀ,

ଜଗତଜନ- ହିତକାରୀ ।

ସୁଖ କରି ବିସର୍ଜନ,

ପରାର୍ଥେ ଧରଇ ଜୀବନ ।

ଆଚରି କ୍ଷମା- ପ୍ରେମବ୍ରତ,

ପାଳଇ ଧର୍ମ ଅବିରତ ।

ସତ୍ୟବ୍ରତ

ବାଳକେ ମୋର ବୋଲ କର,

ସତ୍ୟ ପାଳିବ ନିରନ୍ତର ।

ସତ୍ୟ ଅଟଇ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧର୍ମ,

ସତ୍ୟ- ସାଧନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ କର୍ମ ।

ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ମଧ୍ୟେ ସତ୍ୟ ସାର,

ସତ୍ୟହିଁ ଏକା ବଳିଆର ।

ପିତାମାତାଦି ବନ୍ଧୁଜନ,

ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ- ପୂର୍ଣ୍ଣ ଏ ଭୁବନ ।

ଆବର ଗୁରୁ ଶାସ୍ତ୍ରବାଣୀ,

ସକଳ ଠୁଳ କର ଆଣି ।

ତଥାପି ସତ୍ୟଠାରୁ ସର୍ବେ,

ନିଊନ ହେବେ ସେ ଗୌରବେ ।

ସତ୍ୟର ଜୟ ଧ୍ରୁବ ବାଣୀ,

ବିଶ୍ୱାସେ ଏହା ଥିବ ଜାଣି ।

ମିଥ୍ୟା ବର୍ଜିବ ସର୍ବକ୍ଷଣେ,

ସତ୍ୟ ସେବିବ ସଯତନେ ।

ସତ୍ୟ-ଚିନ୍ତନ ସତ୍ୟବାଣୀ,

ସତ୍ୟ- ସାଧନ ସାର ଜାଣି,

ପାଳିବ ମହା – ସତ୍ୟବ୍ରତ,

ହୋଇବ ତେବେ ମୋ ଭକତ ।

ଜନ୍ମ–ମରଣ

ଜଜନୀଗଭୁଁ ଯେଉଁକ୍ଷଣି

ଜନ୍ମି ଛୁଇଁଲ ଏ ଧରଣୀ ।

ତୁମ୍ଭଙ୍କୁ ଦେଖି ହର୍ଷଭରେ

ହସିଲେ କେତେ ନାରୀନରେ ।

କିନ୍ତୁ ହେ ତୁମ୍ଭେ ମାତୃକୋଳେ,

କ୍ରନ୍ଦନ କଲ ମହାରୋଳେ ।

ଏବେ ଦୁର୍ଲଭ ଏ ଜୀବନ;

ଏମନ୍ତେ କର ହେ ଯାପନ ।

ଯେହ୍ନେ ହେ ଶାନ୍ତଭାବେ ବସି,

ଆନନ୍ଦେ ତୁମ୍ଭେ ହସି ହସି,

ମୁଦିବ ଅନ୍ତେ ବେନି ଡୋଳେ;

କିନ୍ତୁ କାନ୍ଦିବେ ମହାରୋଳେ,

ଶୋକେ ଆକୁଳ ନରନାରୀ

ନୟନୁ ଢାଳି ଅଶ୍ରୁବାରି ।

ପରିବାର

ପିତାମାତା ପରି ଆଉ କେ ଅଛି ସଂସାରେ,

ଧନ୍ୟ ସେ, ଯେ ଦିଏ ପ୍ରାଣ ତାଙ୍କରି ସେବାରେ

ତାଙ୍କ ସ୍ନେହ ଉପକାର ଅତୁଲ୍ୟ ଜଗତେ,

ଭକ୍ତିଭରେ ଶିଶୁଗଣ ସୁମର ସନ୍ତତେ ।

ଭାଇଭଉଣୀଙ୍କଠାରେ ସ୍ନେହଭାବ ବହି,

ତୋଷିବ ତାହାଙ୍କୁ ସଦା ମିଷ୍ଟକଥା କହି ।

କୁଟୁମ୍ଭ ମଧ୍ୟରେ ଯେବା ଥିବେ ଗୁରୁଜନ,

ସମସ୍ତଙ୍କୁ ସ୍ନେହଭକ୍ତି କର ଶିଶୁଗଣ ।

ପାଳିବ ଆନନ୍ଦେ ସଦା ଗୁରୁଜନକଥା,

କଦାପି କାହାରି ମନେ ଦେବ ନାହିଁ ବ୍ୟଥା ।

ବୈକୁଣ୍ଠ ସମାନ ଆହା ଅଟେ ସେହି ଘର,

ପରସ୍ପର ସ୍ନେହ ଯହିଁ ଥାଏ ନିରନ୍ତର ।

ସଙ୍ଗ

ସାଧୁ ସୁଜନ ସଙ୍ଗତରେ,

ଧନ୍ୟ ଯେ ନିତ୍ୟ ବାସ କରେ ।

ସଜ୍ଜନ ସଙ୍ଗେ ସଦା ରହି,

ପବିତ୍ର କର ଏହି ମହୀ ।

ଦୁର୍ଜନ ସଙ୍ଗେ କଲେ ବାସ,

ନିଶ୍ଚେ ଘଟିବ ସର୍ବନାଶ ।

ସର୍ପ ସମାନ ଭୟଙ୍କର,

ଦୁର୍ଜନ ଜନେ ପରିହର ।

ପରିଶ୍ରମ

ଅଳସପଣ ପରିହରି,

ଆନନ୍ଦେ ପରିଶ୍ରମ କରି,

ସତ୍କାର୍ଯ୍ୟ କରି ଅନୁଷ୍ଠାନ,

ସାର୍ଥକ କର ଦେହପ୍ରାଣ ।

ଆଳସ୍ୟେ ବୁଦ୍ଧି ବଳ କ୍ଷୟ,

ଉଦ୍ୟମେ ସର୍ବକାର୍ଯ୍ୟ ଜୟ ।

ଉଦ୍‌ଯୋଗବଳେ ସର୍ବସିଦ୍ଧି,

ଜାଣିବ ଏହୁ ମହାବିଧି ।

ବିଦ୍ୟା

ବିଦ୍ୟା ଅଟଇ ମହାଧନ,

ବଳକେ କର ଉପାର୍ଜନ ।

ବିଦ୍ୟା ଅଟଇ ମହାରତ୍ନ,

ହୃଦୟେ ଘେନି କର ଯତ୍ନ ।

ବିଦ୍ୟ ଅଟଇ ମହାମିତ୍ର,

ସେ ସଙ୍ଗେ ହୁଅ ହେ ପବିତ୍ର ।

ବିଦ୍ୟା ଅଟଇ ମହାବଳ,.

ସେ ବଳେ ଜିଣ ଭୂମଣ୍ଡଳ ।

ସୁଶୀଳତା

ବିନୟଭାବ ବହି ମନେ,

ସଂସାରେ ଚଳ ସଯତନେ ।

ସୁଶୀଳ ଶାନ୍ତ ଯାର ପ୍ରାଣ,

ଲଭଇ ନିତ୍ୟ ସେ କଲ୍ୟାଣ ।

କପଟ ଚିନ୍ତା ପରିହରି,

ସରଳ ଭାବ ହୃଦେ ଧରି ।

ଭାଷିଣ ସତ୍ୟପ୍ରିୟବେଣୀ,

ତୋଷିବ ନିତ୍ୟ ସର୍ବପ୍ରାଣୀ ।

କେ ଦେଖିବ ଦେଖ ଫେଡ଼ି ନୟନ,

ଶୋଭାର ଭବନ ଏହି ଭୁବନ ।

ଚୌଦିଗେ ବିସ୍ତାରି ବିମଳ ପ୍ରଭା,

ବସିଛି ଶୋଭାର ଉତ୍ସବ ସଭା ।

ଅନନ୍ତ ଗଗନେ ସଦା ବିହରି

ବିଳସଇ ଶୋଭା ଦିବା – ଶର୍ବରୀ ।

ଦିବସ ଯାମିନୀ ଗଗନପଟେ

କେତେ ରଙ୍ଗେ ଚିତ୍ରେ ପ୍ରାଚୀ ନଗରୀ ।

ପୁଣି ସାୟଂକାଳେ ସେ ଶୋଭାରାଣୀ

ବାରୁଣୀକି କରି ତୋ ରାଜଧାନୀ,

ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୟ ଦିବ୍ୟ ବେହରଣରେ

ବିରାଜଇ କ୍ଷଣେ ହରଷଭରେ ।

ଦିବସେ ଭାସ୍କର - ଜ୍ୟୋତି ବସନେ

ଶୋଭା ଦେବୀ ବସି ଗଗନାସନେ,

ଆଲୋକର ଧାରା ଧରା ଶରୀରେ

ଢାଳୁଥାଏ ସତୀ ପ୍ରେମବିଧିରେ ।

ସେ ଆଲେକସୁଧା ଲଭି ବସିଧା

ଦିଶେ ଶୋଭାମୟୀ ସ୍ୱଭାବ- ଶୁଦ୍ଧା ।

ଅନ୍ତରୀକ୍ଷେ ମେ ଘ ସେ ଜ୍ୟୋତି ପାଇ,

କ୍ଷଣେ କ୍ଷଣେ ନବ ରୂପ ଦେଖାଇ,

ବିଜୁଳି – ପତାକା ଉଡ଼ାଇ ରଙ୍ଗେ

ଭ୍ରମେ ଚଉଦିଗେ ପବନ ସଙ୍ଗେ ।

ସେ ଆଲୋକ ପାଇ ମହାସମୁଦ୍ର

ବିପୁଳ ଗଭୀର ସୁନ୍ଦର ରୁଦ୍ର ।

ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଚଞ୍ଚଳ ଲହରୀ ପଶି ଗହନ ବନେ

ତରୁଲତା ସଙ୍ଗେ ଖେଳେ ଗୋପନେ ।

ସୁନ୍ଦର ପଲ୍ଲବ – କୁସୁମ –ଫଳେ

ହରଷେ ମଣ୍ଡଇ ଏ ଭୂମଣ୍ଡଳେ ।

କଠିନ ପାଷାଣ ଗିରି – ହୃଦୟ

ସେ ଜ୍ୟୋତିପରଶେ ମାଧୁରୀମୟ ।

ତା ଦେହେ ବିକଶେ ସହସ୍ର ଛବି,

ଯାର ଦରଶନେ ମୋହିତ କବି ।

ଗିରିଦେହୁଁ ଝରି ଶୁଭ୍ର ନିର୍ଝର

ନଦୀ ସଙ୍ଗେ ମିଳି ଗମେ ସାଗର ।

ସେ ଜ୍ୟୋତି ପରଶି ସରସୀଜଳ

ଫଟାଏ କୁସୁମ -ରାଣୀ କମଳ ।

ଶୋଭାରାଣୀର ସେ ଜ୍ୟୋତି - ସଞ୍ଚାରେ

ବହଇ ଜୀବନ-ସ୍ରୋତ ସଂସାରେ ।

ପଶୁ- ବିହଙ୍ଗମ- କୀଟ-ପତଙ୍ଗେ

ସର୍ବେ ମତ୍ତ ଶୋଭା – ରସ ପ୍ରସଙ୍ଗେ ।

ନରନାରୀ ଶୋଭା – ସମୁଦ୍ରଜଳେ

ସନ୍ତରନ୍ତି ମୀନ-ସମ ବିହ୍ୱଳେ ।

ପୁରୁଷ- ମୂରତି ନାରୀ- ପ୍ରତିମା

ବିକାଶଇ କିବା ଶୋଭା – ମହିମା ।

ପ୍ରଦୋଷରେ ଶୋଭା- ରାଣୀର ତାମସୀ ଛାୟା

ଆଲୋକ ସଙ୍ଗତେ ତମାସୀ ଛାୟା

ମିଳାଏ କୌତୁକେ ବିବାହଛଳେ,

ସେ ଗୂଢ଼ ରହସ୍ୟ ବଚନ ବଳେ ।

ରଜନୀରେ ଶୋଭା - ଦେବୀ ଗମ୍ଭୀରେ

ନଭେ ଶାନ୍ତିମନ୍ତ୍ର ଉଚ୍ଚାରି ଧୀରେ,

ନକ୍ଷତ୍ରଖଚିତ ନୀଳ ଦୁକୂଳେ

ଆବରି ବରାଙ୍ଗ ଶ୍ରୀ ଆଦିମୂଳେ,

ପୂଜଇ ପୁଲକେ ଭକତିଭରେ,

ଅଶେଷ ଆଶିଷ ଲଭେ ହୃଦରେ ।

ଅତବା ବିମଳ କୌମୁଦୀ- ସ୍ରୋତେ

ଭୁବନମୋହିନୀ ପ୍ଳାବି ଜଗତେ,

ଚରାଚରେ କରି ଶୁଭ୍ର ସୁନ୍ଦର

ପୂରେ ମହାନନ୍ଦେ ସର୍ବ ଅନ୍ତର ।

ଜଳେ ସ୍ଥଳେ ନଭେ ଗିରି - କାନନେ

ସମୁଦ୍ରେ ସରିତ ଜନ -ସଦନେ,

ବସନ୍ତେ ନିଦାଘେ ବର୍ଷା-ଶରତେ

ହେମନ୍ତେ ଶିଶିରେ ବିବିଧମତେ,

ବିଜେ ଶୋଭାରାଣୀ ରୂପବିଭବେ

ସ୍ଥିର ସୌଦାମିନୀ ପ୍ରାୟେ ଏ ଭବେ ।

ସେବ ବିଭବ ଦେଖି କୋଟି ହୃଦୟ

ପୁଲକେ ହୁଅଇ ସଙ୍ଗୀତମୟ ।

ପ୍ରଭାତେ ପଦୋଷେ ସଙ୍ଗୀତ ତାନ

ଦିବା ବିଭାବରୀ ବନ୍ଦନା ଗାନ,

ଉଛୁଳି ଉଠୁଛି ମହାଝଙ୍କାରେ

ଶୋଭାରାଣୀଙ୍କର ମହାସଭାରେ ।

ବାଳକବାଳିକା ଆସ ସରବେ,

ଭୁବନନନ୍ଦିନୀ ଶୋଭାବିଭବେ

ଦରଶନ କରି ପ୍ରେମ ନୟନେ

ସଫଳ କର ହେ ନିଜ ଜୀବନେ ।

ସେ ମହାସଭାରେ ବସି ଆନନ୍ଦେ

ଗାଅ ହେ ବନ୍ଦନା ମଧୁର ଛନ୍ଦେ ।

ଗାଅ ହେ ସେହି ବିଧି ଜୟ ।

ମଙ୍ଗଳମୟ ସେ ବିଧାନ,

ମହତିମା ତାର କର ଧ୍ୟାନ ।

କୋଟି ଭୁବନ ପଦେ ଯାର

ଆନନ୍ଦେ କରେ ହେ ଜୁହାର,

ସେ ମହାବିଧି ବଳିଆର,

ହେଜ ହେ ନରେ ବାରମ୍ବାର ।

ସେହି ତ ଧର୍ମ ସନାତନ,

ଧରି ରଖିଛି ଏ ଭୁବନ ।

ସେ ଧର୍ମପଥ ମଧୁମୟ,

ତାହାକୁ କର ହେ ଆଶ୍ରୟ ।

ଅଧର୍ମ ପଥ ପରିହରି,

ଦୃଢ଼ ବିଶ୍ୱାସ ହୃଦେ ଧରି,

ସମ୍ପଦେ ଅବା ବିପଦରେ,

ଧର୍ମେ ନ ହୁଡ଼ କେଭେ ନରେ ।

ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ସେ ପାନଜୟୀ ।

ଧନ୍ୟ ବିଧାନ ବିଧାତାର,

ତା ପଦେ କୋଟି ନମସ୍କାର ।

କର୍ଣ୍ଣବଧ

ମହାଭୟଙ୍କର କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର ମହାରଣେ

ସେନାପତି ମହାରଥୀ ଦ୍ରୋଣର ନିଧନେ

ପାଣ୍ଡବ ବିଜୟବାନା ଉଡ଼ିଲା ଆକାଶେ,

କୌରବର ସୈନ୍ୟବୃନ୍ଦ ପଳାଇଲେ ତ୍ରାସେ ।

ଏମନ୍ତ ସମୟେ ଅସ୍ତଗଲେ ନିରାଶ ଅବନୀ ।

କୁରୁରାଣ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ମହାଦୁଃଖେ କେତେ ମହାରଥୀ

ନୀରବେ ଅଛନ୍ତି ବସି ବେଢ଼ି କୁରୁପତି ।

କେତେବେଳେଯାଏ ମୌନେ ରହି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସ ତେଜି ଦୁଃଖେ କହିଲେ ବଚନ-

‘‘କି ଦଶା ମୋହର ଏବେ ଦେଖୁଅଛ ଶୂରେ,

କି ଆଶା ରହିଲା ଆଉ ମୋର ମର୍ତ୍ତ୍ୟପୂରେ ?

ଗଲେ ଭୀଷ୍ମ ପିତାମହ, ଦ୍ରୋଣ ମହେଷ୍ୱାସ,

ଏ ସଂକଟେ କି କରିବି, ବୁଦ୍ଧି ଦିଶୁନାହିଁ,

କେ ଅଛ ଏ ବୀରବୃନ୍ଦେ କର ମୋତେ ତ୍ରାହି ।’’

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ କଥା ଶୁଣି ଅଙ୍ଗ-ମହୀପତି

ମହାତେଜା ମହାଯଶା କର୍ଣ୍ଣ ମହାମତି

କହିଲେ ଗମ୍ଭୀରେ ବୀର, ‘‘ଆହେ କୁରୁସାଇଁ,

କାହିଁକି ନିରାଶ ତୁମ୍ଭେ, ଭାବନା କିପାଇଁ ?

କେ ଅଛି ଏ ବୀରବୃନ୍ଦେ କା -ପୁରୁଷ ଭୀରୁ,

ଏହିକ୍ଷଣି ପଳାଉ ସେ ଏ ବୀର-ଶିବିରୁ ।

ଚକ୍ରନେମିକ୍ରମେ ଭାଗ୍ୟ ଭ୍ରମେ ଏ ଜଗତେ

କେବେ ତଳେ, ଉପରେ ବା କେବେ ଏହିମତେ ।

ଭୀଷ୍ମର ଅଗ୍ରତେ ଛଳେ ଶିଖଣ୍ଡୀ ସ୍ଥାପନେ,

ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା ହତ, ଏହି କପଟ ବଚନେ,

ଭୀଷ୍ମ-ଦ୍ରୋଣେ ବଧିଲେ ହେ ଜାଣ ଆହବେ ।

ଜୟଶ୍ରୀ ଛାଡ଼ିଲା ତାଙ୍କୁ ଜାଣ ଏ ଆହବେ ।

ପାଣ୍ଡବର ପକ୍ଷପାତୀ ଆବର ସ୍ଥବିର

ଭୀଷ୍ମ-ଦ୍ରୋଣ-ପତନେ ହେ ନ ହୁଅ ଅସ୍ଥିର ।

ଶତବୀରେ ଛନ୍ତି ପାଶେ ପ୍ରାଣ ଦେବାପାଇଁ ।

ଆସ ହେ କୌରବବୀରେ ନବୋତ୍ସାହେ ମାତି,

ଜୀବନ ମୂରୁଛି ରଣେ ନାଶିବା ଅରାତି ।

ଦେଖିବା ପାଣ୍ଡବବୀରେ କେଡ଼େ ବଳିଆର,

କାଲି ଅପାଣ୍ଡବ ନିଶ୍ଚେ ହେବ ଏ ସଂସାର ।

ବାଳକାଳୁଁ ତୁମ୍ଭରି ମୁଁ ଆହେ କୁରୁସାଇଁ !

ଏ ଜୀବନେ ଆନ ମୋର ପ୍ରୟୋଜନ ନାହିଁ ।

ଯାବତ ଏ ପିଣ୍ଡେ ପ୍ରାଣ, ପ୍ରତିଜ୍ଞା ମୋହର

ସାଧିବି ତୁମ୍ଭରି କାର୍ଯ୍ୟ କରିଣ ସମର ।

କୌରବଗୌରବ -ରବି ଆହେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ,

ମାତି ବୀରମଦେ କର ରଣ-ଆୟୋଜନ ।’’

କର୍ଣ୍ଣବାଣୀ ଶୁଣି ସର୍ବେ ହରଷିତ ମନ,

ସେହିକ୍ଷଣି ମହାହର୍ଷେ ଉଠି ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

ଆଲିଙ୍ଗିଣ କର୍ଣ୍ଣବୀରେ ମହାପ୍ରେମଭରେ

ବୋଇଲେ ବଚନ ତହୁଁ ଗଦଗଦ ସ୍ୱରେ-

‘‘ଧନ୍ୟ କର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରାଣସଖା; ଜୀବନସୋଦର,

କି ଅମୃତ ରସାୟନ ଢାଳିଲ କର୍ଣ୍ଣର !

ସାଧିଛ ଅନେକ ହିତ ମୋର ଭୂମଣ୍ଡଳେ ।

ବିପଦ-ସାଗରେ ତୁମ୍ଭେ ଏକା କର୍ଣ୍ଣଧାର,

ଏ ଘୋର ସଙ୍କଟୁ ମୋତେ କର ହେ ଉଦ୍ଧାର ।

ବିବୁଧ ସେନାନୀ ହୋଇ କୁମାର ଯେସନ,

ଦୁରନ୍ତ ତାରକାସୁରେ କଲେ ବିନାଶନ,

କୁରୁସେନାପତି ପଦ କରିଣ ଗ୍ରହଣ

ନାଶ ପାଣ୍ଡବର ଦର୍ପ କରି ଘୋର ରଣ ।

କାଲି ପ୍ରାତେ ଯଥାବିଧି କରିବି ବରଣ,

ଅନୁମତି ଦିଅ ଏବେ ବୀର ବନ୍ଧୁଗଣ !’’

‘ଜୟ କର୍ଣ୍ଣ’ ‘ଜୟ କର୍ଣ୍ଣ’ ବୋଇଲେ ସକଳେ,

ପୂରିଲା ଆକାଶ ଜୟ-ନାଦ କୋଳାହଳେ ।

ପଶିଲା ସେ ଜୟରୋଳ ପାଣ୍ଡବ-ଶିବିରେ,

ମନ୍ତ୍ରଣାରେ ବସିଥିଲେ ଯହିଁ ସର୍ବବୀରେ ।

ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବୋଇଲେ- ‘‘ବୀରେ, କର୍ଣ୍ଣ ମହାରଥୀ

କୌରବସେନାର କାଲି ହେବେ ସେନାପତି ।

ଶର୍ବରୀ ପାହିଲେ ହେବ ତୁମୁଳ ସମର,

ସୁର୍ଯ୍ୟସମ ତେଜେ କର୍ଣ୍ଣ ସୂର୍ଯ୍ୟର ନନ୍ଦନ

ଭୂମଣ୍ଡଳେ ସର୍ବଜୟୀ ବୀର ଅରିନ୍ଦମ ।

ପଶ୍ଚିମରେ ରତ୍ନାକର ପୂର୍ବେ ମହୋଦଧି,

ଉତ୍ତରେ ହିମାଦ୍ରି ଗିରି ଦକ୍ଷିଣେ ଜଳଧି,

ସର୍ବଜନପଦ ଯାର ନାମେ ବିକମ୍ପିତ,

ସେନାପତି ହେବେ କର୍ଣ୍ଣ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନମିତ ।’’

ଯୁଧିଷ୍ଠିର କହନ୍ତି, ‘‘ହେ ପାଣ୍ଡବର ଗତି,

କର୍ଣ୍ଣ ସଙ୍ଗେ ଯୁଝିବାକୁ କାହାର ଶକତି ?

କାହାକୁ ସେନାନୀ କାଲି କରିବା ସମରେ,

କହ ହେ କେଶବ ଆଜି ଏହି ଅବସରେ ?’’

ଅର୍ଜ୍ଜୁନେ ଅନାଇ ତହୁଁ ବୋଲନ୍ତି କେଶବ,

‘‘କର୍ଣ୍ଣସମ ଯୋଦ୍ଧା ଏକା ମଧ୍ୟମ – ପାଣ୍ଡବ ।

ପାର୍ଥେ ସେନାପତି ପଦେ ବର ନରପତି,

ରିପୁକୁଳ କ୍ଷୟକରୁ ପାର୍ଥ ମହାମତି ।’’

ପାଣ୍ଡବ-ଶିବିରେ ତହୁଁ ‘ଜୟ ପାର୍ଥ’ ନାଦ

ଉଛୁଳିଲା, ରିପୁକୁଳ ଗଣିଲେ ପ୍ରମାଦ ।

ସ୍ୱପ୍ନ ସହ ନିଦ୍ରାଦେବୀ ବିହରିଲେ ଧୀରେ ।

ଯାମିନୀର ଶେଷଯାମେ କୁରୁସ୍କନ୍ଧାବାରେ

ଭାବୀ ଯୁଦ୍ଧ ଭାଳି ଭାଳି ମଗନ ନିଦ୍ରାରେ ।

କ୍ଷଣମାତ୍ର ରବିସୂନୁ କର୍ଣ୍ଣ ମହାବଳୀ,

ସ୍ତିମିତେ ଜ୍ୱଳଇ ଗୃହେ ରତ୍ନଦୀପାବଳୀ ।

ଏସନ ସମୟେ ବୀର ଦେଖିଲେ ସ୍ୱପନେ,

ବିରଥ ହୋଇ ସେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ରଣାଙ୍ଗନେ ।

ଚାରିଆଡ଼େ ଶୁଭୁଅଛି ‘ଜୟ ପାର୍ଥ’ ଧ୍ୱନି,

ବିରସ ବଦନେ କାନ୍ଦୁଛନ୍ତି କୁରୁମଣି ।

କ୍ଷଣକେ ଭାଙ୍ଗିଲା ସ୍ୱପ୍ନ, ଉଚ୍ଚାଟ ହୃଦୟେ

ଜାଗିଲେ ସେ ମହାବୀର ନିଶାନ୍ତ ସମୟେ ।

କ୍ଷଣକେ ପୁଣି ସେ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ସାହସ ନିର୍ଭରେ

ବୋଇଲେ, ‘‘ରଖିବି ମୋର ପ୍ରତିଜ୍ଞା ସମରେ ।

ହେଉ ଯା ହେବାର, କେଭେ ନ ଛାଡ଼ିବି ପଣ

ଦେଖାଉ କି ଛାର ଭୟ, ଆରେ ରେ ମରଣ !’’

ପ୍ରାତଃକୃତ୍ୟ ସାରି ଯୁଦ୍ଧେ ହୋଇଲେ ତତ୍ପର ।

ପ୍ରଭାତିଲା ବିଭାବରୀ, ବାଜିଲା ସଘନେ

ଉଭୟ ଶିବିରେ ଶୁଭବାଦ୍ୟ ମହାସ୍ୱନେ ।

ବାଜିଲା ଦୁନ୍ଦୂଭି ଶଙ୍ଖ ଶିଙ୍ଗା ଭେରୀ ତୁରୀ;

ଜୟ କୋଳାହଳେ ଦଶଦିଗ ଗଲା ପୂରି ।

କର୍ଣ୍ଣ କର ଧରି କୁରୁରାଜ ସମାଦରେ

ବସାଇଲେ ତହୁଁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ସିଂହାସନପରେ ।

ସେନାପତି ପଦେ ତାଙ୍କୁ ବରିଲେ ଆନନ୍ଦେ,

ବନ୍ଦିଏ ଗାଇଲେ ତାଙ୍କ ସ୍ତୁତି ନାନାଛନ୍ଦେ ।

‘‘ଜୟ ମହାବୀର କର୍ଣ୍ଣ ଅରାତିମର୍ଦ୍ଦନ,

ଜୟ ରଥୀନ୍ଦ୍ର କୌରବ- ଗୌରବବର୍ଦ୍ଧନ,

ବିନାଶ ସମରେ ଆଜି ପାଣ୍ଡବ-ନିଚୟ,

ଜୟ ଅରିନ୍ଦମ କର୍ଣ୍ଣ ଉତ୍ସାହିତ ମନେ

ସାଜିବାକୁ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ କୁରୁ ସୈନ୍ୟଗଣେ ।

ସମରସଜ୍ଜାରେ ତହୁଁ କୁରୁ –କଟକରେ

ସାଜିଲା ଅସଂଖ୍ୟ କୁରୁ –ଥାଟ ରୋଷଭରେ ।

ଆସ୍ଫାଳି ପ୍ରକାଣ୍ଡ ଶୁଣ୍ଢ ନାଦନ୍ତି ଗମ୍ଭୀରେ ।

ଗ୍ରୀବାଭଙ୍ଗ କରି କେତେ ତୁରଙ୍ଗମଗଣ

ବାହାରିଲେ ଦର୍ପେ କରି ଖଳୀନ ଚର୍ବଣ ।

ଶତ ଶତ ରଥ ଚାରୁ ପତାକାଶୋଭିତ

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ରଣାଙ୍ଗନେ ଆଆଦି ଅସ୍ତ୍ର ଧରି

ବାହାରିଲେ ପଦାତିକେ ଜୟ –ଧ୍ୱନି କରି ।

ଠୁଳହେଲା ଥାଟଯହୁଁ ସଂଗ୍ରାମ ପ୍ରାଙ୍ଗଣେ,

ସେନାପତି ତୋଷି ସର୍ବେ ଉତ୍ସାହ ବଚନେ ।

ମକର ଆକାରେ ବ୍ୟୁହ ରଚିଲେ କୌଶଳେ,

ସମରେ ଆକ୍ରମିବାକୁ ପାଣ୍ଡବର ବଳେ ।

ପାଣ୍ଡବ-ଶିବିରେ ଆଜି ପାର୍ଥ ସେନାପତି

ବାସୁଦେବ-ଉପଦେଶ ଲଭି ହୃଷ୍ଟମତି ।

ଅର୍ଦ୍ଧଚନ୍ଦ୍ରାକାରେ ବ୍ୟୁହ କରିଲେ ନିର୍ମାଣ,

‘ଜୟ ପାର୍ଥ’ କୋଳାହଳେ ପୂରିଲା ବିମାନ ।

ଦୁଇଦଳେ ରଣସଜ୍ଜା ହେଲା ଯେଝାମତେ,

ପୂରିଲା ଚୌଦିଗେ ଯୋଦ୍ଧା-ଗଜ-ଅଶ୍ୱ-ରଥେ ।

ଧୂଳିର ଝଟକା ବେଗେ ଘୋଟିଲା ଅମ୍ବରେ ।

ଶଙ୍ଖ ଆଦି ବାଦ୍ୟରୋଳେ, ଗଜ ଗରଜନେ,

ତୁରଙ୍ଗର ହ୍ରେଷାରବେ, ଅସ୍ତ୍ରର ଝଣ୍‌ଝଣେ ।

ସମରସ୍ଥଳର ମହାଘୋର କୋଳାହଳେ,

ମହାତ୍ରାସ ଉପୁଜିଲା ମେଦିନୀମଣ୍ଡଳେ ।

ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନେ ବୋଲେ ତହୁଁ କର୍ଣ୍ଣ ବୀରବର,

‘‘ମହାରଥୀ ଶଲ୍ୟ ହେଉ ସାରଥି ମୋହର ।

ଆଣ ଏବେ ଶଲ୍ୟେ ସେହି ଚଳାଉ ମୋ ରଥ,

ତାହା ବିନା ଅନ୍ୟ କେହି ନୁହେଁ ସମରଥ ।’’

ଶଲ୍ୟପାଶେ ଯାଇ ତହୁଁ ବୀର ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

ବୋଇଲେ, ‘‘ମାତୁଳ ଆଜି ରଖ ମୋ ବଚନ-

କର୍ଣ୍ଣର ସାରଥି ହୁଅ ଆହେ ମହାରଥି,

ତୁମ୍ଭ ବିନା ଏ ସମରେ ନାହିଁ ଅନ୍ୟ ଗତି ।’’

ମଦ୍ରରାଜ ହେଲେ ତହୁଁ କର୍ଣ୍ଣର ସାରଥି,

ପାର୍ଥର ସାରଥି ସଦା କୃଷ୍ଣ ଯଦୁପତି ।

ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଶର ଉଡ଼ି ଛାଇଲା ଗଗନ ।

ରଥେ ରଥେ, ଅଶ୍ୱେ ଅଶ୍ୱେ, ବାରଣେ ବାରଣେ,

ପଦାତିକେ ପଦାତିକେ ଭେଟାଭେଟି ରଣେ ।

ଶୂଳ ଚକ୍ର ଗଦା ଖଣ୍ଡା ବରଛା ପ୍ରହାରେ

ଶତ ଶତ ମୁଣ୍ଡ ଖସିପଡ଼େ ବସୁଧାରେ ।

ଏକାଳରେ ଭୀମସେନ ଭୀମ ଗଦା କରେ

କୁରୁଥାଟ ପ୍ରତିଧାଏଁ ମହାରୋଷଭରେ ।

ବୃହତ୍‌ ବାରଣବପୃଷ୍ଠେ ଚଢ଼ି ବୃକୋଦର

ଦିଶୁଥାଏ ତେଜୋବନ୍ତ ଯେହ୍ନେ ଦିବାକର ।

ଧାଏଁ ବୀର ଭୀମସେନ ମନ୍ଥି ରଣାଙ୍ଗନ,

ଭେଟିଲା ତାହାଙ୍କୁ ରୋଷେ କୁଳୁତ ରାଜନ ।

ଗିରିବର ସମ ଦୁହିଁଙ୍କର କରିବର,

ଆରମ୍ଭିଲେ ଦୁହେଁ ଏବେ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସମର ।

ପରସ୍ପର ପ୍ରହାରିଣ ଅସ୍ତ୍ର ଘନଘନ

ମେଘ ସମ ରଣେ ଦୁହେଁ କରନ୍ତି ଗର୍ଜନ ।

ଭୀମର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଶରାଘାତେ ଅସମ୍ଭାଳେ

ମେଘ ପଛେ ମେଘ ଯେହ୍ନେ ବେଗେ ଥାଏ ଧାଇଁ ।

କୁଞ୍ଜରେ ସମ୍ଭାଳି ପୁଣି କୁଳୁତ ରାଜନ

ଭୀମର ବାରଣେ ବାଣ ବିନ୍ଧିଲା ବହନ ।

ତହୁଁ ଭୀମ ଗଦାଘାତେ ଶତ୍ରୁର କୁଞ୍ଜରେ

ନାଶି, ହେଲେ ପଡ଼ିଲେ ସେ ଡେଇଁ ଭୁମିପରେ ।

କ୍ଷେମମୂର୍ତ୍ତି ଡେଇଁପଡ଼ି କଲେ ଘୋର ରଣ,

କିନ୍ତୁ ଶେଷେ ଗଦାଘାତେ ଲଭିଲେ ମରଣ ।

ଏଣେ ଦେଖ, ମହାକ୍ରୋଧ କର୍ଣ୍ଣ ବୀରବର

ପାଣ୍ଡବସେନାଙ୍କୁ ଶରେ କରଇ ଜର୍ଜର ।

ନାଶଇ ନାରାଚ ବିନ୍ଧି ଅରି ଶତ ଶତ,

ଭେଟିବାକୁ ତାଙ୍କୁ ଏବେ ନକୁଳ ଆଗତ ।

ହେଲା ଏବେ ଦୁହିଁଙ୍କର ରଣ ଭୟଙ୍କର,

ପରସ୍ପରେ ବରଷନ୍ତି ଶତ ଶତ ଶର ।

ନକୁଳର ବାଣ କର୍ଣ୍ଣ ଏଡ଼େ ଅନାୟସେ,

କିନ୍ତୁ କର୍ଣ୍ଣବାଣ ପଡ଼ି ତାର ରଥ ଅଶ୍ୱ ନାଶେ ।

ନକୁଳ ଭୂତଳେ ପଡ଼ି ଆକୁଳ ଅନ୍ତରେ

ହସି ତହୁଁ କର୍ଣ୍ଣବୀର ବୋଇଲେ, ‘‘ରେ ଭୀରୁ,

କି ସାହସେ ଯୁଝିବାକୁ ଆସିଲୁ ଶିବିରୁ !

ଆଜି ତୋତେ ଛାଡ଼ିଦେଲି ପାଣ୍ଡୁ କୁଳାଙ୍ଗାର,

ଭ୍ରାତୃଗଣେ କହ ଯାଇ ଯୁଦ୍ଧ ସମାଚାର ।

ଏଣେ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା ଭୀମ ବିଷମ ସମରେ

କୋପେ କରୁଛନ୍ତି ଶରବୃଷ୍ଟି ପରସ୍ପରେ ।

ବିଜୁଳି ପରାୟେ ବାଣ ଚମକେ ଗଗନେ,

ଦୁହିଁଙ୍କର ଦେହୁଁ ରକ୍ତ ବହଇ ସଘନେ ।

ଦୁହେଁ ମହାବଳିଆର ମହାକ୍ରୋଧଭରେ

ନୟନ ତରାଟି ଚାହୁଁଥାନ୍ତି ପରସ୍ପରେ ।

ମହା ହୁହୁଙ୍କାର ନାଦେ ବିନ୍ଧୁଥାନ୍ତି ବାଣ,

ବେନି ମହାରଥୀ ଯୁଦ୍ଧେ ଅଟନ୍ତି ସମାନ ।

ଅବଶେଷେ ଯୁଝି ଯୁଝି ଦୁହେଁ ବହୁକ୍ଷଣ

ନିଜ ନିଜ ରଥେ ପଡ଼ି ହେଲେ ଅଚେତନ ।

ଦୁହିଁଙ୍କ ସାରଥି ରହୁଁ ସେହି ରଣଦାଣ୍ଡେ

ରଥୀଙ୍କୁ ଘେନିଣ ରଥେ ପଳାଇଲେ ଚାଣ୍ଡେ ।

ଆକ୍ରମିଲେ ମହାବାହୁ ଭୟଙ୍କର ରଣେ ।

ଶତ ଶତ ବୀର ଏବେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନର ଶରେ

ଅକାଳେ ତେଜିଲେ ପ୍ରାଣ ସମରଚତ୍ୱରେ ।

କୁରବୀରମାନେ ତହୁଁ ମହାକ୍ରୋଧଭରେ

ବିନ୍ଧିଲେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନେ ଶତ ଶତ ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ଶରେ ।

ଏକାକୀ ସହସ୍ର ରଥୀ ପ୍ରାୟେ ଧନଞ୍ଜୟ

ସମସ୍ତ ଶତ୍ରୁଙ୍କୁ କଲେ ସମରେ ଅଥୟ ।

ପ୍ରଭଞ୍ଜନ ଦିଏ ଯେହ୍ନେ ମେଘକୁ ଉଡ଼ାଇ,

ସେହିପରି ଶତ୍ରୁଗଣେ ଦେଲେ ଘଉଡ଼ାଇ ।

ତାହା ଦେଖି ଧାଇଁଆସେ ଦ୍ରୋଣର ନନ୍ଦନ,

ଆକ୍ରମଇ ମହାକୋପେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ସ୍ୟନ୍ଦନ ।

ରେରେକାର କରି ବୋଲେ କୃଷ୍ଣେ, ଦନଞ୍ଜୟେ,

ପେଷିବି ତୁମ୍ଭକୁ ଆଜି ଶମନ ଆଳୟେ ।

ପ୍ରଚଣ୍ଡ କୋଦଣ୍ଡ କରେ ଧରି ବୀରବର

ଅର୍ଜ୍ଜୁନେ, କେଶବେ ବିନ୍ଧେ ଶତ ଶତ ଶର ।

ଝାମଗଲା ପ୍ରାୟେ ପଡ଼ିଗଲେ ସେ ସ୍ୟନ୍ଦନେ ।

ତହୁଁ କ୍ରୋଧେ ଗାଣ୍ଡୀବକୁ ଧରି ଧନଞ୍ଜୟ

ମହାବାଣେ ପ୍ରହାରିଲେ ଶତ୍ରୁର ହୃଦୟ ।

ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା ସେ ଆଘାତ ଛାଡ଼ି ଘୋର ରଡ଼ି

ଅଚେତନ ହୋଇ ନିଜ ରଥେ ଗଲା ପଡ଼ି ।

କିଛିକ୍ଷଣେ ସଂଜ୍ଞା ଲଭି ଦୋଣର କୁମର

ଲାଜେ ପଳାଇଲେ ରଣୁ ହୋଇଣ କାତର ।

କପିଧ୍ୱଜ ରଥେ ଚଢ଼ି ପାର୍ଥ ତହୁଁ ରଣେ

ପୁଣି ଆକ୍ରମିଲେ ସଂଶପ୍ତକ ବୀରଗଣେ ।

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ସଂଶପ୍ତକେ ଗଲେ ଯମପୁର,

କେଶବ ବୋଲନ୍ତି, ‘‘ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ପାର୍ଥ ଶୂର ।’’

ପାଣ୍ଡବପକ୍ଷର ପାଣ୍ଡ୍ୟ ମହାବୀରବର

କୁରୁସେନେ ସଙ୍ଗେ ଏବେ କରନ୍ତି ସମର ।

ସମ୍ଭାଳିବ କିଏ ତାଙ୍କ ପ୍ରଚଣ୍ଡ ପ୍ରହାର ?

କରୁଛନ୍ତି ଅବହେଳା ଅରାତି ସଂହାର ।

ଏକାଳରେ ଦେଖି କୁରୁଥାଟର ଦୁର୍ଗତି

ମହାରୋଷେ ମହାରଣେ ବୀର ଦୁଇ ଜଣ

ପରସ୍ପରେ ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ବାଣ କଲେ ବରଷଣ ।

ଦ୍ରୋଣିର ତୁରଙ୍ଗ ପୁଣି ଗୁଣ କୋଦଣ୍ଡର

ହାଣିପକାଇଲେ ପାଣ୍ଡ୍ୟ ବିନ୍ଧି ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ଶର ।

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ଆନ ଗୁଣ ଦେଇ କାର୍ମୁକରେ

ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା ବାଣମାନ ବିନ୍ଧିଲେ କ୍ରୋଧରେ ।

ପାଣ୍ଡ୍ୟଙ୍କ ସାରଥୀ ଆଉ ତୁରଙ୍ଗମଗଣେ

କ୍ଷଣକେ ବଧିଲେ ଦ୍ରୋଣି ମାତି ଘୋର ରଣେ ।

ଭୈରବ ଗର୍ଜନେ ତହୁଁ ସେ ପାଣ୍ଡ୍ୟ ରାଜନ

ଖଡ଼ଗରେ କଲେ ଦ୍ରୌଣି କିରଟୀ ଛେଦନ ।

ଲାଜେ କ୍ରୋଧେ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା ଛାଡ଼ିଣ ହୁଙ୍କାର

ପାଣ୍ଡ୍ୟ ଶିରେ ତିନି ଶର କରିଲେ ପ୍ରହାର ।

ଦ୍ରୌଣି-ଶରେ ପାଣ୍ଡ୍ୟ ଆହା ତେଜିଲେ ଜୀବନ,

‘‘ଧନ୍ୟ ଧନ୍ୟ ଅଶ୍ୱତ୍‌ଥାମା’’ ବୋଲେ ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ ।

ଉଭୟ ପକ୍ଷରୁ କେତେ ରଥୀ ଏହିପରି

ପ୍ରଚଣ୍ଡ ସମରେ ମାତି ବିନାଶିଲେ ଅରି ।

ନିବର୍ତ୍ତିଲା ସେ ଦିନର ଯୁଦ୍ଧ ଭୟଙ୍କର ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ଯଥାକାଳେ ପାହିଲା ରଜନୀ,

ପୂର୍ବ ଆକାଶରେ ବିଜେ ହେଲେ ଦିନମଣି ।

କର୍ଣ୍ଣର ଆଦେଶ ଶଲ୍ୟୁ ଯୋଚି ଅଶ୍ୱବରେ

ରଙ୍ଗେ ଚଳାଇଲେ ରଥ ସମର- ଦାଣ୍ଡରେ ।

ସଙ୍ଗେ ଚଳେ ରଣରଙ୍ଗେ କୁରୁପତି ଥାଟ,

‘‘ଜୟ କୁରୁପତି ଜୟ’’ ଗାଉଅଛି ଭାଟ ।

ଏଣେ ଅର୍ଜ୍ଜୁନଙ୍କୁ ଡାକି ରାଜା ଯୁଧିଷ୍ଠିର

ବୋଲନ୍ତି ସେ, ‘‘ସାବଧାନ ହୁଅ ପାର୍ଥ ବୀର,

ଦେଖ ହେ କେମନ୍ତ ବ୍ୟୂହ ରଚିଛି ରାଧେୟ,

ବୃଥା ଦର୍ପେ ମାତି ତାକୁ ନ କର ହେ ହେୟ ।’’

କେଶବର ଉପଦେଶେ ତହୁଁ ପାର୍ଥ ରଥୀ

ସଜାଇଲେ ନିଜ ସେନା କୌଶଳେ ତଡ଼ତି ।

ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିବସ ରଣ ମହାଭୟଙ୍କର,

ଏ ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ଜଗତେ କାହିଁ ଗରଜି ଭୀଷଣେ

ଧାଇଁଲେ ପ୍ରଚଣ୍ଡେ ପରସ୍ପର ଆକ୍ରମଣେ ।

ପେଷିଲେ ସେ ଶତ ଶତ ବୀରେ ଯମାଳୟ ।

ପାଣ୍ଡବସେନାରୁ କର୍ଣ୍ଣ ବହୁ ବୀରଗଣେ

କ୍ଷଣକେ ବଧିଲେ, ଇନ୍ଦ୍ର ଅସୁରେ ଯେସନେ ।

ଏ ସମୟେ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ମିଳିଣ ସମରେ

ଆକ୍ରମିଲେ କର୍ଣ୍ଣବୀରେ ମହାକୋପଭରେ ।

କୋଦଣ୍ଡ ଟଙ୍କାରି ତହୁଁ କର୍ଣ୍ଣ ବୀରବର

ଭେଟିଲେ ସେ ଯୁଧିଷ୍ଠିରେ ପେଷି ତୀକ୍ଷ୍‌ଣ ଶର ।

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ବାଣାଘାତେ କର୍ଣ୍ଣ ବୀରବର

ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ମୂର୍ଚ୍ଛିତ ହୋଇ ପଡ଼ିଲେ ରଥର ।

କ୍ଷଣକେ ଚେତନା ଲଭି ରାଧେୟ ଆବର

ଯୁଧିଷ୍ଠିର ବକ୍ଷସ୍ଥଳେ ବିନ୍ଧିଲେକ ଶର ।

ବାଣେ ବାଣେ ପୁଣି ତାଙ୍କ ତୁରଙ୍ଗ ସାରଥି

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ବିନାଶିଲେ କର୍ଣ୍ଣ ମହାରଥୀ ।

ରଥଶୂନ୍ୟ ଯୁଧିଷ୍ଠିର ଲଭି ପରାଜୟ

ପଳାଇଲେ ରଣୁ ବେଗେ ବ୍ୟଥିତହୃଦୟ ।

ପ୍ରତିଜ୍ଞା କରିଣଥିଲେ ଧରି ଗଦାବର-

‘‘ଆଜି ନିଶ୍ଚେଁ ଅନ୍ଧ ଧ୍ରୁତରଷ୍ଟ୍ର ପୁତ୍ରଗଣେ

ଗୋଟି ଗୋଟି କରି, ଦେବି ! ବିନାଶିବି ରଣେ ।

ଆଜି ଦୁଃଶାସନେ ପେଷିବଇଁ ଯମପୁର,

ପିଇବି ରୁଧିର ତାର ବିଦାରିଣ ଉର ।

ଆଜି ପଞ୍ଚଦଶ ବର୍ଷପରେ ଗୋ ପାଞ୍ଚାଳି,

ବନ୍ଧାଇବି କେଶ ତବ ଦ୍ରୁପଦଦୁଲାଳି !’’

ଏସନ ବିଷମ ସେହି ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଅନ୍ତରେ

ଧରି ଭୀମସେନ ଧାଏଁ ସମର- ଦାଣ୍ଡରେ ।

କୌରବର ରଣ ଅଶ୍ୱ ବାରଣ ପଦାତି

ଗଦା ପ୍ରହାରଣ ଭୀମ ମାରଇ ନିପାତି ।

ଏବେ ଧ୍ରୁତରାଷ୍ଟ୍ରଙ୍କର ବହୁ ପୁଏ ଆସି

ଆକ୍ରମିଲେ ବୃକୋଦରେ ଦମ୍ଭ ପରକାଶି ।

ରେରେକାର, ମାର ମାର ଶବଦେ ସେ ବୀରେ

ଭୀମେ ବେଢ଼ି ପ୍ରହାରନ୍ତି ଗଦା ତାର ଶିରେ ।

ମାତିଲେ ମାରୁତି ତହୁଁ ଘୋର ରଣରଙ୍ଗେ ।

ପଳାଇଲେ ରଣସ୍ଥଳୁ କୁରବୀରଗଣ,

ଗୋଡ଼ାଇଲେ ତାଙ୍କ ପଛେ କୁନ୍ତୀଙ୍କ ନନ୍ଦନ ।

ଗଦାବର ଧରି ରୋଷେ ପିଟଇ ପାବନି,

ଶୋଣିତ ଉଦ୍‌ଗାରି ସର୍ବେ ଲୋଟନ୍ତି ଅବନୀ ।

ଭ୍ରାତୃବଧ ଦେଖି ଦୁଃଶାସନ ରୋଷଭରେ

‘‘ଆରେ ଭୀମ ମଲୁ ଆଜି’’ ବୋଲି ଧାଏଁ ଖରେ ।

ପରସ୍ପରେ ଭେଟିଲେ ସେ ମହାବୀର ବେନି,

ଦୁହିଁଙ୍କର ପଦଭରେ କମ୍ପଇ ଅବନୀ ।

ମଦମତ୍ତ କରୀସମ ଯୁଝନ୍ତି ଉଭୟେ,

ପରସ୍ପରେ ବରଷନ୍ତି ଖର ଶରଚୟେ ।

ଦୁଃଶାସନ ସାରଥିକୁ ଏକ ବାଣେ ମାରି

ଆନେ ଭୀମ ଦୁଃଶାସନ ବଜ୍ରସମ ମହାଶିରେ,

ମହାରୋଷେ ବିନ୍ଧିଲାକ ବୀର ବୃକୋଦରେ ।

ମୂର୍ଚ୍ଛିତ ହୋଇଣ ଭୀମ ପଡ଼ିଲା ସ୍ୟନ୍ଦନେ,

କ୍ଷଣକେ ଚେତନା ଲଭି ପୁଣି ମାତେ ରଣେ ।

‘‘ଆରେ କୁରୁକୁଳାଙ୍ଗାର ନାହିଁକି ରେ ମନେ ।

କେମନ୍ତେ ତୁ ପାପହସ୍ତେ ଦ୍ରୌପଦୀ କୁନ୍ତଳେ

ଧରି ତାଙ୍କୁ ବିବସନ କଲୁ ସଭାତଳେ ।

ଆଜି ତାର ପ୍ରତିଫଳ ଦେବି ରେ ବର୍ବର,

ତୋତେ ରେଦଇବ ଆଜି ଛାଡ଼ିଲା ପାମର ।’’

ଏହା କହି ମହାକୋପେ ଗରଜେ ଭୈରବେ,

ଚରାଚର ବିକମ୍ପିତ ଭୀମର ସେ ରବେ ।

ଯମଦଣ୍ଡସମ ମହାଗଦ ଭୁଜଦଣ୍ଡେ

ବୁଲାଇ ଧିଇଲା ବାୟୁକୁମର ପ୍ରଚଣ୍ଡେ ।

ହେଳେ ଚଢ଼ିଗଲା ଦୁଃଶା-ରଥେ ବୃକୋଦର,

ସିଂହ ଚଢ଼ିଯାଏ ଯଥା ମହାଗିରିବର ।

ଗଦାର ଆଘାତେ ଦୁହେଁ ହେଲେ ମରାମରି,

ଗଦା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଅନ୍ତ ସେ ହେଲେ ଧରାଧରି ।

ପରସ୍ପର ଭିଡ଼ାଭିଡ଼ି ହୁଅନ୍ତେ ସେ ବୀରେ

ଦୁଃଶାସନ ଗଡ଼ିଯାଇ ପଡ଼ିଲା ମହୀରେ ।

ଅବଶେଷେ ମାଡ଼ିବସେ ରୋଷେ ବୃକୋଦର ।

ଦୁଃଶାସନ ବକ୍ଷେ ବସି ରେରେକାର କରି ।

ଚପଣେ ଚାପଇ ଗଳା ରୁଦ୍ରମୂର୍ତ୍ତି ଧରି ।

ବୁଲାଇଣ ବେନି ଡୋଳା ଦନ୍ତ କଡ଼ମଡ଼ି

ଘଡ଼ଘଡ଼ି ପ୍ରାୟେ ଛାଡ଼େ ମହାଘୋର ରଡ଼ି ।

ଦଶ ନଖ ଦଶନରେ ରିପୁବକ୍ଷସ୍ଥଳ

ବିଦାରି ପଅଇ ରକ୍ତ ଭୀମ ମହାବଳ ।

ପୁଣି ସେହି ଠାବେ ଭୀମ କୃଷ୍ଣାଙ୍କୁ ଅଣାଇ

ବୋଲେ, ‘‘ମୋ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ପୂର୍ଣ୍ଣ, ଏତେ ଦିନେ ଯାଇ ।’’

ଏହା କହି ଦୁଃଶାରକ୍ତେ ରଞ୍ଜିତ ହସ୍ତରେ

ବାନ୍ଧଇ କୃଷ୍ଣାର କେଶ ମହାହର୍ଷଭରେ ।

ଦୁଃଶାର ରୁଧିର ପୁଣି ପିଏ ଅଟ୍ଟହାସେ,

ରାକ୍ଷସ ବୋଲିଣ ଲୋକେ ପଳାଇଲେ ତ୍ରାସେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ କର୍ଣ୍ଣସୁତ ବୃକ୍ଷସେନ ରଥୀ

କ୍ରୂରକର୍ମା ଭୀମସେନେ ଆକ୍ରମେ ତଡ଼ତି ।

ବରଷିଲେ ଭୀମସେନେ ଶତ ଶତ ଶର ।

ଦୂରେ ଯୁଝୁଥିଲେ କର୍ଣ୍ଣ, ଦୁଃଶାସନ ବଧ-

ବାରତା ପାଇଣ କ୍ଷଣେ ହୋଇଲେ ସ୍ତବଧ ।

ଧାଇଁଆସି ଗଜଧ୍ୱଜେ ମିଳିଲେ ସେ ସ୍ଥଳେ,

ତା ଦେଖି ନକୁଳ ବୀର ପୁଣି ଧନଞ୍ଜୟ

ରୋଷଭରେ ସେହିଠାବେ ମିଳିଲେ ଉଭୟ ।

ଲାଗିଲା ତୁମୁଳ ରଣ ଏବେ ଦୁଇଦଳେ,

ଉଲ୍‌କାସମ ଶରରାଶି ଉଡ଼େ ନଭସ୍ଥଳେ ।

ମହାବୀର ବୃଷସେନ କର୍ଣ୍ଣର କୁମର

ଜିଣିଲେ ନକୁଳେ କରି ବିଷମ ସମର ।

ନକୁଳ ପଳାଇ ଗଲେ ବୃକୋଦର ପାଶେ,

କୃପ, ଦ୍ରୌଣି ଗୋଡ଼ାଇଲେ ବିକଟ ଉଲ୍ଲାସେ ;

କିନ୍ତୁ ଭୀମ- ବାଣେ ହୋଇ ଉତ୍ପୀଡ଼ିତ ଅତି

ବାହୁଡ଼ିଲେ ଲାଜେ ଦୁଃଖେ ସେହି ଦୁଇ ରଥୀ ।

ଏକବାଣ ବିନ୍ଧେ ଭୀମ ଶକୁନି ଉପରେ,

ପଳାଏ ଶକୁନି ରଣୁ ସେହି ବାଣକରେ ।

ନିଧନ ଲଭିଲେ ଆହା କର୍ଣ୍ଣ ସମକ୍ଷରେ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ପୁତ୍ରଶୋକେ ଆକୁଳ, ହୃଦୟ,

ମହାକୋପଭରେ କର୍ଣ୍ଣ ନିତାନ୍ତ ଅଥୟ,

ଆରକ୍ତନୟନ ବୀର ଆସଲେକ ଧାଇଁ

ଚିରରିପୁ ପାର୍ଥ ସଙ୍ଗେ ଯୁଝିବାର ପାଇଁ ।

ଦୁଇ ବୀର ରଥାରୂଢ଼, ଅତୁଳବିକ୍ରମ,

ତେଜୋବନ୍ତ ଦିଶୁଛନ୍ତି ଦିବାକରସମ ।

ଶଙ୍ଖନାଦେ କର୍ଣ୍ଣ ପାର୍ଥେ ଆହ୍ୱାନିଲେ ରଣେ,

ଶଙ୍ଖନାଦେ ଉତ୍ତରିଲେ ପାର୍ଥ ସେହିକ୍ଷଣେ ।

ଦୁଇ ବୀରେ ଭେଟାଭେଟି ହୋଇଲେ ସମରେ,

ମତ୍ତ ଗଜବର ଯଥା ମତ୍ତ ଗଜବରେ ।

କର୍ଣ୍ଣାର୍ଜୁନ ରଣ ଅହୋ ମହାଭୟଙ୍କର,

ତିନି ଭୁବନରେ ନାହିଁ ତାର ପଟାନ୍ତର ।

କୌରବ ପାଣ୍ଡବବଳ ଚଉପାଶୁଁ ଧାଇଁ

ବେଢ଼ିଗଲେ ସେହି ରଣେ ଯୋଗଦେବାପାଇଁ ।

କର୍ଣ୍ଣ-ଧନଞ୍ଜୟ ସର୍ବେ ରହିଲେ ଅନାଇ ।

କର୍ଣ୍ଣ ଧନଞ୍ଜୟ ଏବେ ଆରମ୍ଭିଲେ ରଣ,

ପରସ୍ପରେ ବାରମ୍ବାର କରି ନିରୀକ୍ଷଣ ।

କର୍ଣ୍ଣର ସାରଥି ଶଲ୍ୟ, କୃଷ୍ଣ ଅର୍ଜୁନର,

ପରସ୍ପରେ ଚାହିଁ ରଥ ବାହାନ୍ତି ସତ୍ୱର ।

ପରସ୍ପରେ ବାଣ ବିନ୍ଧି ବେନି ରଥୀବର

ନିବାରିଲେ ପରସ୍ପର ବାଣ ନିରନ୍ତର ।

ଇତିମଧ୍ୟେ କେତେ କୁରୁବୀର ରୋଷଭରେ

ବିନ୍ଧିଲେ ସାୟକମାନ ପାର୍ଥ-ଦାମୋଦରେ ।

ନାଶି ସେହି ଶରମାନ ବୀର ଧନଞ୍ଜୟ

ବାଣେ ବାଣେ ରିପୁଦଳ-ବଳ କଲେ କ୍ଷୟ ।

ମହାଧନୁର୍ଦ୍ଧର କର୍ଣ୍ଣ ଏହି ସମୟରେ

ତୁହାଇ ତୁହାଇ ବିନ୍ଧେ ଶତ ଶତ ଶରେ ।

ପ୍ରତିବାଣମାନ ବିନ୍ଧି କୁନ୍ତୀଙ୍କ ନନ୍ଦନ

କଲେ ବେଗେ ସେହି ସବୁ ବାଣକୁ ଛେଦନ ।

ପେଷିଲେ ସେ ରୋଷଭରେ ଏକ ମହାବାଣ ।

ସେହି ବାଣେ କର୍ଣ୍ଣଙ୍କର ରଥଧ୍ୱଜଦଣ୍ଡ

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ନିମେଷକ ହେଲା ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ ।

ଆନ ଏକ ବାଣ ବିନ୍ଧି କର୍ଣ୍ଣ କଳେବରେ

ପୀଡ଼ିଲେ ବିଷମ କ୍ଳେଶ ସୂର୍ଯ୍ୟର କୁମରେ ।

କର୍ଣ୍ଣ ତହୁଁ ମହାଘୋଷ –ଧନୁ ଧରି କରେ

ବିନାଶିଲେ ବହୁ ଶତ୍ରୁମାନଙ୍କୁ ସମରେ ।

ଏହିପରି କର୍ଣ୍ଣାର୍ଜୁନ ବେନି ବୀରବର

ବାଛି ବାଛି ପରସ୍ପରେ ବରଷନ୍ତି ଶର ।

ବାଣେ ବାଣେ ଉଭୟର ରଥ ଗଲା ଛାଇ,

ତଥାପି ପେଷନ୍ତି ବାଣ ତୁହାଇ ତୁହାଇ ।

ଏଥୁଅନ୍ତେ ମହାବୀରବର ସବ୍ୟସାଚି

ଶଲ୍ୟକୁ ବିନ୍ଧିଲେ ବାଣ ଦୁଇଗୋଟା ବାଛି ।

ଆବର ବିନ୍ଧିଲେ କର୍ଣ୍ଣେ ଦଶଗୋଟା ଶର,

କର୍ଣ୍ଣ କଳେବରୁ ରକ୍ତ ବହେ ଝରଝର ।

କେଶବ ବିନ୍ଧିଲେ ପାଞ୍ଚଗୋଟା ତୀକ୍ଷ୍‌ଣଶରେ ।

କୃଷ୍ଣଙ୍କର ପୀଡ଼ା ଦେଖି ପାର୍ଥ ମହାବଳୀ

ଶୁଷ୍କଘାସେ ଅଗ୍ନିସମ କ୍ରୋଧେ ଉଠେ ଜ୍ଜ୍ୱଳି ।

ଆକର୍ଣ୍ଣ ଓଟାରି ପୁଣି ପେଷେ ଦୁଇ ତୀର,

ସେ ବାଣରେ ବିଚଳିତ ହେଲେ କର୍ଣ୍ଣ ବୀର ।

କେହି କାହାଠାରୁ ଉଣା ନୁହେଁ ବିକ୍ରମରେ,

ଜାଣିହେଉନାହିଁ, କିଏ ଜିଣିବ ସମରେ ।

ଏ ସମୟେ ନାଗବାଣ ନାମେ ଭୟଙ୍କର

ବାଣଏକ ବିନ୍ଧଲେ ସେ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ କୁମର ।

କିରୀଟି- କିରୀଟ ସେହି ଭୟଙ୍କର ଶରେ

ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ପଡ଼ିଲା ସେ ଧରଣୀତଳରେ ।

ରୁଦ୍ର-ପରାକ୍ରମେ ତହୁଁ ପାର୍ଥ ବୀରବର

ଶରେ ଶରେ ପ୍ରହାରିଲେ କର୍ଣ୍ଣ କଳେବର ।

ମୁକୁଟ ପଡ଼ିଲା ଖସି କର୍ଣ୍ଣ ମସ୍ତକରୁ,

ଖସିଣ ପଡ଼ିଲା ପୁଣି ଶରାସନ କରୁ ।

ଶତ ଶତ ବାଣ ବିନ୍ଧେ ପାର୍ଥ ଧନୁର୍ଦ୍ଧରେ ।

ପାର୍ଥର ଶରୀରେବ ହେ ରୁଧିରର ଧାର,

କ୍ରୋଧେ ଧନଞ୍ଜୟ କଲେ ଧନୁରେ ଟଙ୍କାର ।

କର୍ଣ୍ଣ-ବାଣାଘାତେ ଛିଣ୍ଡିଗଲା ଧନୁ ଗୁଣ,

ପୁଣି ଚଢ଼ାଇଲେ ନୂଆ ଗୁଣ ସେ ଅର୍ଜୁନ ।

ଏ ସମୟେ କର୍ଣ୍ଣ ରଥ ବସିଗଲା ତଳେ,

ଗ୍ରାସକଲା ମହୀ ରଥ-ଚକ୍ରେ ରଣସ୍ଥଳେ ।

ଓହ୍ଲାଇ ତଳକୁ କର୍ଣ୍ଣ ତୋଳଇ ଯେତିକି,

ପଶିଯାଏ ରଥ ଚକ ଭୂମିରେ ତେତିକି ।

ପାର୍ଥେ କହେ ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସ ତେଜି ବୀରବର-

‘‘ରଥଶୂନ୍ୟ ମୁହିଁ ଏବେ, ସମର ସମ୍ବର ।

ତୁମ୍ଭେ ରଥେ,ମୁଁ ତଳରେ, ଏହି ଅସମୟେ

ରଥ ତୋଳିବାକୁ ବେଳ ଦିଅ ଧର୍ମଭୟେ ।’’

କେଶବ କହନ୍ତି ତହୁଁ ଶୁଣି କର୍ଣ୍ଣବାଣୀ,

‘‘ଧର୍ମଭୟ କଥା କାହୁଁ ଅଛି ଆଜି ଆଣି !

ଦ୍ରୌପଦୀକୁ ସଭାତଳେ କଲା ବିବସନ ?

ଜତୁଗୃହଦହନର, କପଟ ପଶାରେ,

କହ କର୍ଣ୍ଣ, ଧର୍ମଭୟ ଥିଲା କେଉଁଠାରେ ?

ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ବନବାସେ, ସାମ୍ରାଜ୍ୟହରଣେ,

କାହିଁ ଥିଲା ଧର୍ମ ଅଭିମନ୍ୟୁ – ବିନାଶନେ ?’’

କୃଷ୍ଣବାଣୀ ଶୁଣି ଏବେ ପାର୍ଥ ମହାବୀର

ପୂର୍ବକଥା ସ୍ମରି ହେଲେ କ୍ରୋଧରେ ଅଧୀର ।

ତାହା ଦେଖି କର୍ଣ୍ଣବୀ ଅର୍ଜ୍ଜନ ଉପରେ

କ୍ଷେପିଲେ ଦାରୁଣ ଶର ମହାକ୍ରୋଧଭରେ ।

ଅଶନି ସମାନ ସେହି କର୍ଣ୍ଣବୀର ତୀର

ଧନଞ୍ଜୟ ବକ୍ଷେ ବାଜି ବୁହାଏ ରୁଧିର ।

ସମ୍ଭାଳି ନ ପାରି ପଡ଼ିଲେ ସ୍ୟନ୍ଦନେ

କର୍ଣ୍ଣ ତହୁଁ ଲାଗିଗଲେ ରଥ ଆକର୍ଷଣେ ।

ସଂଜ୍ଞା ଲଭି ଧନଞ୍ଜୟ ଏହି ଅବସରେ

ବିନ୍ଧିଲେ ପ୍ରଚଣ୍ଡେ ବୀର ଆଞ୍ଜଳିକ ଶରେ ।

ସାୟନ୍ତନ ଗଗନକୁ କରିଲା ଭାସ୍ୱର ।

ଇନ୍ଦ୍ର – ବଜ୍ର ବୃତ୍ରାସୁର ମସ୍ତକେ ଯେସନ,

ଆଞ୍ଚଳିକ କର୍ଣ୍ଣଶିରେ ଛେଦିଲା ତେସନ ।

ସନ୍ଧ୍ୟାକାଳେ ଅସ୍ତାଚଳେ ଯେହ୍ନେ ଦିବାକର,

ପଡ଼ିଲା ଅବନୀତଳେ ମସ୍ତକ କର୍ଣ୍ଣର ।

ପାଞ୍ଚଜନ୍ୟ ଦେବଦତ୍ତ ଶଙ୍ଖଦ୍ୱୟ ଘେନି

ହର୍ଷେ ଜୟଧ୍ୱନି କଲେ କୃଷ୍ଣାର୍ଜ୍ଜୁନ ବେନି ।

ପାଣ୍ଡବବାହିନୀ ତହୁଁ ମାତିଣ ଉଲ୍ଲାସେ

ସିଂହନାଦ କଲେ ସର୍ବେ ଧନଞ୍ଜୟପାଶେ ।

କର୍ଣ୍ଣର ମରଣ ଦେଖି ରାଜା ଦୁର୍ଯ୍ୟୋଧନ

ନିରାଶ ଅନ୍ତରେ କଲେ ବହୁତ ରୋଦନ ।

କୁରୁଥାଟ ବୁଡ଼ଗଲା ଦୁ।ଖପାରାବାରେ

କାତରେ କାନ୍ଦିଲେ ସର୍ବେ ଶୋକେ ହାହାକାରେ !